امام صادق علیه السلام فرمود: «در قبر بر مرده نماز و روزه و حج و صدقه و نیکی و دعا وارد می شود (ثواب اینها به او می رسد) و اجر این اعمال هم برای کسی که انجام داده است نوشته می شود و هم برای مرده.»1در حدیث دیگری راوی از امام صادق علیه السلام پرسید: آیا از طرف مرده برایش نماز بخوانیم؟ حضرت فرمود: بلی (برایش نماز بخوانید) چون مرده گاهی در تنگی و گرفتاری قرار دارد؛ پس خداوند بر او وسعت و گشایش مقرر می فرماید. آنگاه به او گفته می شود این گرفتاری و تنگی به خاطر نمازی که فلان برادر از سوی تو خواند برطرف شد.2

در حدیثی آمده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «برای مردگان هدیه بفرستید. گفتم: هدیه اموات چیست یا رسول الله؟ فرمود: صدقه و دعا. فرمود: ارواح مؤمنین هر جمعه به آسمان دنیا می آیند و در مقابل منزلها و خانه های خود قرار می گیرند و هریک با آوازی حزین و گریان ندا می کنند: ای خانواده من! و ای فرزندان من و ای پدر و مادر من، خویشان من! به وسیله آنچه در دست ما بود و اکنون بدبختی و حساب آن بر ماست و سودش برای غیر ما با اموال خودمان به ما توجهی کنید و از آن در راه ما بدهید. خدا شما را رحمت کند. و هر یک از آنان به خویشاوندان خود ندا می دهند: بر ما به وسیله یک درهم یا یک قرص نان یا یک لباس که در راه ما انفاق می کنید توجه کنید، تا خداوند از لباس بهشت بر شما بپوشاند. سپس پیامبر (ص) گریست و ما نیز همراه او گریستیم و بر اثر شدت گریه، پیامبر قادر بر سخن گفتن نبود. آنگاه فرمود: اینها برادران دینی شما هستند، که بعد از آنکه در شادی و نعمت می زیسته اند اینک خاک و پوسیده شده اند. اینان اکنون ندا می دهند: وای بر ما! می گویند: اگر ما آنچه در دست داشتیم در راه خدا و رضای او انفاق می کردیم هرگز محتاج شما نبودیم، پس با حسرت و پشیمانی برمی گردند و ندا می دهند: در صدقه دادن بر اموات شتاب کنید.»3

گاهی بازماندگان اعمالی انجام می دهند که اگر برای مرده زیان نداشته باشد، فایده ای هم ندارد، از قبیل برگزاری مجالس بر اثر چشم و هم چشمی، یا گریه و زاری و لطمه به خود زدن که بعضی اوقات منجر به ارتکاب حرام و حتی تعلق کفاره می شود و میت را نیز در تنگنا قرار می دهد. پیامبر اکرم(ص) از کنار قبری عبور می کردند که شخصی را در آن دفن کرده بودند. بستگان متوفی در کنار قبر گرد آمده و برای او گریه می کردند. حضرت به آنها فرمود: «دو رکعت نماز کوتاه و سبک که شما آن را کوچک می شمارید برای صاحب این قبر بهتر است از همه دنیای شما.»4

پی نوشت:
1. بحار ج82 ص 62 حدیث2
2. همان ص 62 حدیث 1
3. جامع الاخبار ص 169 فصل 134
4. میزان الحکمه ج8 ص 13