على (ع) از زبان پيامبر (ص) و على (ع) از زبان على (ع)

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله:

– هر كه مى‏خواهد دانش آدم را ببيند و بينش نوح را و بردبارى ابراهيم را و پارسايى يحيى بن زكريا را و خشم موسى بن عمران را،به على بن ابى طالب بنگرد. (1)

-على سرور مؤمنان است. (2)

-على ستون دين است. (3)

-اين مرد همان كسى است كه پس از من براى حق مردم را به شمشير مى‏زند. (4)

-اى على!تو،به قل هو الله احد مى‏مانى.هر كه قلبا تو را دوست داشته باشد چنان است كه يك سوم قرآن را خوانده باشد.و هر كه تو را در دل دوست‏بدارد و به زبان ياريت رساند گويا دو سوم قرآن را خوانده باشد.و هر كه تو را در دل دوست دارد و به زبان كمكت كند و با عمل ياريت رساند چنان است كه همه قرآن را خوانده باشد. (5)

-اى مردم!از على گله و شكايت نكنيد كه به خدا سوگند او براى خدا-يا در راه خدا-قاطع است. (6)

-هر كه على را بيازارد به يقين مرا آزار داده است. (7)

-على مهتر مؤمنان است و مال و ثروت مهتر دو رويان. (8)

-حق على بر اين امت همچون حق پدر است‏بر فرزندش. (9)

-على بن ابى طالب رازدار من است. (10)

-به على عليه السلام-:تو و پيروانت در بهشت هستيد. (11)

-على و پيروان او همان رستگاران در روز رستاخيزند. (12)

-ياد على عبادت است. (13)

-دست عدالت من و على يكسان است. (14)

هر كه نگفت على بهترين مردمان است كافر شده است. (15)

على (ع) از زبان على (ع)
همانا من
-امام على عليه السلام:همانا من خود را برتر از آن مى‏دانم كه بخشندگيم توان بر آوردن نيازى را نداشته باشد،يا بردباريم گنجايش جهلى را،يا گذشتم تحمل گناهى را،يا آن كه زمانى درازتر از زمان من باشد. (16)

-همانا من خود را برتر از آن مى‏دانم كه مردم را از چيزى باز دارم كه خود از آن باز نمى‏ايستم و آنان را به چيزى فرمان دهم كه خود در انجام آن كار بر ايشان پيشى نگيرم،يا از آنان به چيزهايى خشنود شوم كه پروردگارم را خشنود نمى‏سازد. (17)

-همانا من شما را به طاعتى وا نمى‏دارم مگر آن كه خود جلوتر از شما آن را انجام مى‏دهم و از گناهى باز نمى‏دارم جز آن كه خودم پيش از شما از آن باز مى‏ايستم. (18)

-به خدا قسم اگر يك تنه با آنان رو به رو مى‏شدم و آنان سراسر زمين را پر مى‏كردند نه باك داشتم و نه مى‏هراسيدم،كه من بر گمراهى آنان و هدايت‏يافتگى خود نيك آگاهم و با يقين از جانب پروردگارم همراه. (19)

-همانا من با آرزوى خود در جنگم و چشم به راه اجل خود هستم. (20)

-همانا من روزى خود را بتمامى مى‏ستانم و با نفس خود مى‏جنگم و به قسمت و بهره خود مى‏رسم. (21)

-همانا من براى بر پايى حجتهاى خدا سخن مى‏گويم و براى يارى دين خدا جهاد و پيكار مى‏كنم. (22)

-اى مردم!همانا من در ميان شما همچون هارونم در ميان فرعونيان و همچون دروازه حطه‏ام در ميان بنى اسرائيل و چونان كشتى نوح عليه السلام در ميان قوم نوح،منم عظيم‏ترين‏«نبا»و بزرگترين صديق.بزودى آنچه را وعده داده شده‏ايد خواهيد دانست. (23)

-همانا من هرگز از ميدان جنگ و جهاد نگريخته‏ام و هيچ كس به پيكار من نيامد مگر آن كه زمين را از خونش سيراب كردم. (24)

امام على عليه السلام:

-من دنيا را به رو در افكنده‏ام و آن را چنان كه درخور است ارج نهاده‏ام و با ديده خودش (به ديده پستى) بدان نگريسته‏ام. (25)

-منم كه دنيا را خوار و بيمقدار شمردم. (26)

-من در خردسالى سينه‏هاى عرب را خردكردم و شاخهاى بر آمده ربيعه و مضر را شكستم.شما جايگاه مرا نسبت‏به پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى‏دانيد…هرگز سخنى دروغ و رفتارى ناپسند از من نديد…مانند شتر بچه‏اى كه از پى مادرش مى‏رود دنبال او مى‏رفتم…پرتو وحى و رسالت را مى‏ديدم و رايحه نبوت را مى‏بوييدم. (27)

-من مهتر مؤمنان هستم و مال و ثروت مهتر ستمگران. (28)

-من يار و برادر مهربان پيامبر خدايم و پيشگام در اسلام و شكننده بتها و ستيزنده با كافران و براندازنده دشمنان دين. (29)

-من گواه شمايم و برهان‏آور روز رستخيز بر شما. (30)

-من و خانواده‏ام مايه امنيت مردم روى زمين هستيم،همچنان كه ستارگان مايه امان اهل آسمان هستند. (31)

-من پرچم هدايتم و پناهگاه پرهيزگارى و جايگاه سخاوت و درياى جود و جوانمردى و كوه خرد. (32)

-من از جانب خدا تقسيم كننده بهشت و دوزخم.هيچ كس وارد آن نشود مگر به اندازه تقسيم من.منم فاروق اكبر (بزرگترين جدا ساز حق و باطل) ،من امام و پيشواى مردم پس از خود،اجرا كننده از جانب پيش از خويش (پيامبر خدا صلى الله عليه و آله) هستم. (33)

-قسمت كننده دوزخ در روز رستاخيز منم. (34)

-من چشم فتنه را بر كندم.اگر من نبودم اهل نهروان و جمل كشته نمى‏شدند. (35)

-من بنده خدا و برادر پيامبر اويم.من صديق اكبرم (برترين گواه) .بعد از من هر كه اين را بگويد دروغگو و مفترى است. (36)

-من علم خدا هستم،من قلب آگاه خدايم و زبان گوياى خدا و چشم خدا و پهلوى خدا.من ست‏خدا هستم. (37)

-من رهنمايم،رهيافته‏ام.پدر يتيمان و مستمندانم،سرپرست‏بيوه‏زنانم،پشت و پناه هر ناتوانى هستم،مامن هر وحشتزده‏اى،من رهنماى مؤمنان به سوى بهشتم،ريسمان استوار خدايم،حلقه و دستاويز محكم خدايم و كلمه تقوا،من چشم خدايم و زبان راستگوى او و دست او. (38)

-يكى از احبار از او پرسيد:اى امير مؤمنان!پس تو پيامبرى؟فرمود:واى بر تو،من غلامى از غلامان محمد صلى الله عليه و آله هستم. (39)

-امام على عليه السلام:من بزرگ و مهتر مؤمنان هستم،من نخستين پيشگامان هستم و جانشين فرستاده پروردگار جهانيان،من تقسيم كننده بهشت و دوزخم و من صاحب‏اعراف هستم. (40)

-من حجت‏خدايم،خليفه خدايم،راه خدايم،دروازه خدايم و خزانه‏دار علم خدايم،من امين راز خدايم،من بعد از بهترين آفريدگان،محمد صلى الله عليه و آله پيامبر رحمت،پيشواى مردمان هستم. (41)

-من جانشين،وزير و وارث پيامبر خدا هستم،من برادر و وصى و دوست پيامبر خدا هستم،من يار و همدم پيامبر خدايم،من پسر عمو و داماد و پدر فرزندان رسول خدايم،من سرور اوصيا و وصى سرور پيامبرانم،من حجت عظمى و آيت كبرى و نمونه والا و دروازه پيامبر مصطفى هستم،من حلقه استوار و كلمه تقوا و امين خداى تعالى بر مردم دنيا هستم. (42)

-من همان يادى هستم كه به فراموشى سپرده شده و همان راهى هستم كه از آن منحرف شده‏اند و همان ايمانى هستم كه بدان كفر ورزيده شده و همان قرآنى هستم كه مهجور مانده و همان دينى هستم كه تكذيبش كرده‏اند و همان صراطى هستم كه از آن روى گردانده‏اند. (43)

-من چشم خدايم و دست‏خدايم و پهلوى خدايم و دروازه خدا. (44)

-من نخستين كسى هستم كه زير درخت‏با پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بيعت كرد و خدا فرمود:«خداوند از مؤمنان آن گاه كه زير درخت‏با تو بيعت مى‏كردند خشنود شد». (45)

-من دستاويز استوار خدا و كلمه تقواى او هستم. (46)

-من همان گوش شنوايم كه خداى بزرگ مى‏فرمايد:«و گوشهاى شنوا آن را در مى‏يابند». (47)

-امام باقر عليه السلام:در حضور امير المؤمنين تلاوت شد:«آن گاه كه زمين بس بلرزد»تا«و انسان گفت زمين را چه شده است.در آن روز زمين خبرهايش را باز گويد»،حضرت فرمود:منم آن انسان و زمين خبرهايش را به من مى‏دهد. (48)

-امام على عليه السلام:من بنده خدا و برادر پيامبر او هستم. (49)

-من نخستين كسى هستم كه در روز قيامت‏براى دادخواهى در برابر خداوند زانو مى‏زنم. (50)

اسلام امام على عليه السلام
-امام على عليه السلام:پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در روز دوشنبه به پيامبرى برانگيخته شد و من در روز سه شنبه اسلام آوردم. (51)

-من نخستين كسى هستم كه اسلام آورد.من نخستين كسى هستم كه با پيامبر صلى الله عليه و آله نماز گزارد. (52)

-حبه عرنى:روزى ديدم على چنان خنديد كه تا بحال نديده بودم،طورى كه دندان عقلش پديدار شد.آن گاه فرمود:خدايا!به جز پيامبر صلى الله عليه و آله اين امت هيچ بنده‏اى از اين امت را نديدم كه پيش از من تو را پرستيده باشد. (53)

علم و دانش امام على عليه السلام
-امام على عليه السلام:به خدا قسم هيچ آيه‏اى نازل نشد مگر آن كه من دانستم درباره چه چيز و در كجا و درباره چه كسى نازل شده است.پروردگارم به من دلى خردمند و زبانى رسا و پرسان بخشيد. (54)

-هيچ آيه‏اى نه در شب و نه در روز،نه درباره آسمان و نه درباره زمين،نه درباره دنيا و نه درباره آخرت…بر آن حضرت[پيامبر صلى الله عليه و آله]نازل نشد مگر اين كه آن را بر من بر خواند و به من املا كرد و من آن را به دست‏خود نوشتم و تاويل و تفسير و ناسخ و منسوخ و محكم و متشابه و خاص و عام آن را و اين كه در كجا نازل شده و تا روز قيامت‏شان نزول آن چيست،همه را به من آموخت. (55)

-پس از آن كه مردم با او به عنوان خليفه بيعت كردند،در خطبه‏اى فرمود:اى مردم!پيش از آن كه مرا از دست دهيد از من بپرسيد،از من سؤال كنيد زيرا دانش اولين و آخرين نزد من است.سوگند به خدا كه اگر بر مسند داورى تكيه زنم ميان پيروان تورات بر اساس تورات آنان داورى كنم و… (56)

آن گاه فرمود:از من بپرسيد پيش از آن كه مرا از دست دهيد.سوگند به آن كه دانه را شكافت و انسان را آفريد اگر از آيه آيه قرآن بپرسيد به شما خواهم گفت كه چه وقت و درباره چه كسى نازل شده است. (57)

-دانشى در سينه پنهان دارم كه اگر آن را آشكار سازم همچون ريسمانهاى دلو آويخته در چاهى عميق به لرزه در آييد. (58)

-در اين جا-اشاره به سينه مباركش-دانشى فراوان است اما جويندگان آن اندكند و زودا كه پشيمان شوند آن گاه كه مرا از دست دهند. (59)

-پيامبر خدا صلى الله عليه و آله هزار باب از حلال و حرام و از آنچه در گذشته بوده و آنچه تا قيامت رخ خواهد داد به من آموخت كه از هر باب آن هزار باب گشوده مى‏شود،يعنى هزار هزار باب. چندان كه دانش خوابها و بلايا و داورى قاطعانه را فرا گرفتم. (60)

-راهها براى من بازگشته و نسب‏ها به من‏آموخته شده و ابرها براى من به حركت در آمده‏اند و دانش خوابها و بلايا و داورى قاطعانه را آموخته‏ام. (61)

مظلوميت امام على عليه السلام
-امام على عليه السلام:از آن زمان كه خداوند محمد صلى الله عليه و آله را مبعوث كرد روى خوشى و آسايش را نديدم،خدا را شكر.به خدا سوگند در كوچكى در بيم و وحشت‏به سر مى‏بردم و در بزرگى در جهاد و مبارزه. (62)

-از همان زمان كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله رحلت كرد هنوز مظلومم. (63)

-هيچ كس به اندازه من سختى نديده است. (64)

-من فكر مى‏كردم كه والى بر مردم ستم مى‏كند اما اكنون مردم بر والى ستم روا مى‏دارند. (65)

-در نامه‏اش به معاويه-:و گفتى كه مرا چون شتر مهار شده مى‏راندند تا بيعت كنم.به خدا قسم كه خواسته‏اى نكوهش كنى اما (در واقع) ستوده‏اى و خواسته‏اى (به پندارت) مرا رسوا سازى لكن خودت رسوا شدى. (66)

مظلوم بودن براى مسلمان عيب و عار نيست تا آن گاه كه در دين خود گرفتار شك و ترديد و در يقين خود دو دل نباشد. (67)

-از همان زمان كه مادرم مرا زاده مظلوم بوده‏ام تا آن جا كه وقتى عقيل چشم درد مى‏گرفت مى‏گفت تا به چشم على دارو نچكانده‏ايد به چشم من نبايد بچكانيد و آنها هم به چشم من دارو مى‏ريختند در حالى كه چشم درد نداشتم. (68)

-به آن حضرت گفته شد تو به اين امر (خلافت) حريصى،فرمود:به خدا قسم كه شما آزمندتريد.و دورتر (نالايقتر) و من سزاوارترم و نزديكتر (لايقتر و شايسته‏تر يا در خويشاوندى با پيامبر نزديكتر) همانا حق خود را طلب كردم و شما مانع رسيدن من به آن مى‏شويد…خدايا!من در برابر قريش و ياوران قريش از تو يارى مى‏طلبم،زيرا آنان پيوند خويشاوندى مرا بريدند،منزلت والاى مرا خرد شمردند و براى ستيز با من بر سر امرى (خلافت) كه از آن من است،همداستان شدند. (69)

ابن ابى الحديد مى‏نويسد:اخبارى همانند اين گفتار از آن حضرت عليه السلام به تواتر رسيده است.از جمله:

-از زمانى كه خداوند جان پيامبر خود را ستاند تا روزگار اين مردم همواره مظلوم بوده‏ام.

-بار خدايا!قريش را خوار و ذليل گردان كه آنان مرا از حقم محروم كردند و امر مرا(خلافت) را به زور از من ستاندند.

-خدا قريش را كيفر دهد كه حق مرا به ستم گرفتند و حكومت فرزند مادرم را از من غصب كردند.

-شنيد كسى فرياد مى‏زند:به من ستم شده است!حضرت فرمود:بيا تا با هم فرياد زنيم،زيرا كه من نيز همواره مظلوم بوده‏ام.

-او مى‏داند كه جايگاه من نسبت‏به آن (خلافت) همچون محور آسيابم نسبت‏به سنگ آسيا.

-ميراث خود را به تاراج رفته مى‏بينم.

-آن دو ظرفهاى ما را واژگون كردند و مردم را بر گرده ما سوار نمودند.

-ما را حقى است كه اگر بدهند آن را مى‏گيريم و اگر ندهند بر پشت‏شتر مى‏نشينيم هر چند شب به درازا كشد.

-همواره از من به بخل ستانده‏اند و از آنچه مستحق و مستوجب آن هستم محروم بوده‏ام. (70)

-امام على عليه السلام در نامه‏اش به عقيل:قريش را بگذار تا در گمراهى بتازند…آنان در جنگ با من همداستان شدند چنان كه پيش از من در جنگ با پيامبر خدا صلى الله عليه و آله همصدا گشتند. خدا قريش را كيفر دهد كه پيوند خويشى مرا بريد و حكومتى را كه از آن فرزند مادرم بود از من ربود. (71)

على از زبان على (متفرقه)
-امام على عليه السلام:ياران رازدار محمد صلى الله عليه و آله مى‏دانند كه من حتى لحظه‏اى دست رد به سينه خدا و پيامبر او نزدم.در جاهايى با جان خود پيامبر را يارى رساندم كه دليران مى‏گريزند و گامها واپس مى‏رود.اين شجاعت و مردانگى را خداوند به من ارزانى داشت. (72)

– (هيچ گاه) دروغ نگفته‏ام و (از پيامبر) دروغ به من گفته نشده است،و گمراه نشده‏ام و كسى هم به واسطه من گماره نگشته است. (73)

-هر گاه از پيامبر خدا مى‏پرسيدم به من پاسخ مى‏داد و چون خاموش مى‏ماندم با من آغاز سخن مى‏كرد. (74)

-در تفسير آيه‏«همانا تو بيم دهنده هستى و هر قومى را راهنمايى است‏»-:بيم دهنده پيامبر خداست و راهنما من هستم. (75)

-پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مرا براى داورى به ميان مردم يمن فرستاد.عرض كردم.اى پيامبر خدا!مرا كه جوان هستم و از دانش قضا و داورى ناآگاه،مى‏فرستى؟پيامبر دست‏به سينه من زد و گفت:خدايا!قلب او را هدايت كن و زبانش را استوار گردان.از آن پس،من در داورى ميان دو نفر هرگز دچار شك و ترديد نگشتم تا اكنون كه در اين جا نشسته‏ام؟ (76)

-پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود:اى على!اگر تو نبودى بعد از من مؤمنان شناخته نمى‏شدند. (77)

-پسر نابغه گفته است كه من مردى بسيار بازيگوش و شوخ و بذله‏گويم و دست و پنجه نرم مى‏كنم و بازى مى‏كنم.هيهات!ترس از مرگ و ياد قيامت و حسابرسى (آخرت) مرا از اين كارها باز مى‏دارد. (78)

-در خطبه‏اى كه روز دوم خلافتش ايراد فرمود-:همانا من يكى از شما هستم.آنچه براى ماست‏براى من نيز هست و آنچه بر شماست‏بر من نيز هست. (79)

-گمراه نشدم و كسى را گمراه نكردم.آنچه به من سفارش شد از ياد نبردم.من از طرف پروردگار خود بينه‏اى دارم كه آن را براى پيامبرش روشن ساخت و براى من تبيين نمود.من در راه هستم (بيراهه نمى‏روم) . (80)

-بيعت‏شما با من بى‏انديشه نبود و كار من و شما يكسان نيست.من شما را براى خدا مى‏خواهم و شما مرا براى خودتان مى‏خواهيد.اى مردم!مرا به خاطر خود يارى رسانيد.به خدا سوگند كه داد ستمديده را بستانم و به مهارى سخت‏ستمگر را بكشانم تا او را به آبشخور حق در آورم هر چند خود نخواهد. (81)

-به خدا سوگند كه اگر شب را بر روى اشتر خار تا صبح بيدار مانم و مرا در كند و زنجيرها ت‏بسته بكشند خوشتر دارم از اينكه در روز رستاخيز خدا و پيامبرش را به عنوان ستمكار ديدار كنم…

به خدا سوگند اگر هفت اقليم را با آنچه زير آسمانهاى آنهاست‏به من دهند تا با گرفتن پوست جوى از دهان مورچه‏اى خدا را نافرمانى كنم چنين نخواهم كرد. (82)

-همانا من در ميان شما همچون چراغ در تاريكى هستم كه هر كس به حريم آن در آيد از نور آن روشنايى گيرد. (83)

-مى‏فرمود-:خداى عز و جل را آيه‏اى (نشانه‏اى) بزرگتر از من نيست و براى خدا«نبا»ى‏«عظيم‏»تر (خبرى بزرگتر) از من نه. (84)

-از آن زمان كه خدا را شناختم او را انكار نكردم. (85)

-از آن زمان كه حق به من نموده شد در آن ترديد نكردم. (86)

پى‏نوشتها:

(1) تاريخ دمشق‏«ترجمة الامام علي عليه السلام‏»:3/69/1110 و 2/280/804.

(2-3-4) الكافي:1/294/1.

(5) نور الثقلين:5/701/20.

(6) عن ابي سعيد قال:شكا الناس علي بن ابي طالب،فقام رسول الله فينا خطيبا فسمعته يقول:يا ايها الناس،لا تشكوا عليا،فو الله انه لاخيشن في ذات الله او في سبيل الله.

و رواه في هامش الكتاب عن سيرة ابن هشام:2/351 هكذا:فو الله انه لاخشى في ذات الله او سبيل الله من ان يشكى.

(7) تاريخ دمشق‏«ترجمة الامام علي عليه السلام‏»:1/386/492.

(8) البحار:5/69/1.

(9) تاريخ دمشق‏«ترجمة الامام علي عليه السلام‏»:2/260/778.

(10) البحار:36/5/1.

(11-12-13-14-15) تاريخ دمشق‏«ترجمة الامام علي عليه السلام‏»:2/311/815 و ص 345/845 و ص 348/851 و ص 408/907 و ص 439/946.

(16) تاريخ دمشق‏«ترجمة الامام علي عليه السلام‏»:2/444/954.

(17-18-19) غرر الحكم:3778،3780،3781.

(20) شرح نهج البلاغة لابن ابي الحديد:17/225.

(21) غرر الحكم:3774.

(22-23) غرر الحكم:3775،3777.

(24) تنبيه الخواطر:2/41.

(25) نور الثقلين:2/139/37.

(26) شرح نهج البلاغة لابن ابي الحديد:8/125.

(27) تاريخ دمشق‏«ترجمة الامام علي عليه السلام‏»:3/202/1253.

(28) شرح نهج البلاغة لابن ابي الحديد:13/197.

(29) كنز العمال:36381.

(30-31-32) غرر الحكم:3761،3768،3770.

(33) نهج السعادة:3/79.

(34) الكافي:1/198/3.

(35) تاريخ دمشق‏«ترجمة الامام علي عليه السلام‏»:2/244/754.

(36) نهج السعادة:2/435.

(37) كنز العمال:36389.

(38-39-40) التوحيد:164/1 و ح 2 و 174/3.

(41-42) البحار:8/336/7 و 39/335/1.

(43) البحار:39/335/2.

(44-45-46-47-48) نور الثقلين:4/12/41 و ص 494/84 و 5/64/50 و 4/494/82 و (5/402/9 و انظر ايضاح 10-16) .

(49) نور الثقلين:5/649/11.

(50-51-52-53-54-55) تاريخ دمشق‏«ترجمة الامام علي عليه السلام‏»:1/120/165 و 3/178/1215 و 1/43/81 و ص 47/85 و ح 84 و ص 50/88.

(56) كنز العمال:36404.

(57) تحف العقول:196.

(58) الارشاد:1/35.

(59) نهج السعادة:1/42.

(60) عيون اخبار الرضا عليه السلام:1/205/1.

(61-62) الخصال:646/30 و ص 414/4.

(63) الارشاد:1/284.

(64) نهج السعادة:2/448.

(65) شرح نهج البلاغة لابن ابي الحديد:4/103.

(66) كنز العمال:36541.

(67) شرح نهج البلاغة لابن ابي الحديد:15/183.

(68) البحار:67/228/38.

(69-70) شرح نهج البلاغة لابن ابي الحديد:9/305 و ص 306.

(71) شرح نهج البلاغة لابن ابي الحديد:16/148.

(72-73) نهج البلاغة:الخطبة 197،و الحكمة 185.

(74-75-76-77) كنز العمال:36387،4443،36386،36477.

(78) نهج السعادة:2/87.

(79) شرح نهج البلاغة لابن ابي الحديد:7/36.

(80) كنز العمال:36499.

(81-82) شرح نهج البلاغة لابن ابي الحديد:9/31 و 11/245.

(83) غرر الحكم:3883.

(84) نور الثقلين:5/491/5 و انظر ايضا حديث 6-9 منه.

(85-86) غرر الحكم:9481،9482.

ميزان الحكمة جلد 1 صفحه 267