به طور کلی، در روایات بسیاری، ثواب حج نیابتی (برای هر شخصی) بیش از ثواب حج معمولی ذکر شده است و حتی در حدیثی آمده است که اگر کسی از طرف شخص دیگری حجی را به جا آورد تمام خویشاوندانش آمرزیده می شوند.

امام صادق (علیه السلام) درباره ی حج نیابتی فرموده اند:

«هر کس حجی به جای آورد و حج خود را از سوی خویشاوندان منظور کند، که به وسیله ی آن صله [ارحام] نماید، حج او کامل خواهد بود و برای کسی که از سویش حج شده مثل اجرا خواهد بود. خداوند عزَّو جلَّ وسعت دهنده ی آن اجر است.» (1)

صله به معنای جایزه دادن و احسان کردن است و صله ی رحِم به معنای محبت و رابطه داشتن با خویشان و نزدیکان. (2)

از این تعریف کلی امام صادق (ع) درباره ی حج نیابتی می توان اهمیت حج به نیابت از امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) را استنباط کرد.

اگر صله ارحام یکی از روش های محبت ورزیدن و برقراری رابطه با خویشان و نزدیکان است، چه کاری مثل صله می تواند ما را به امام زمان (ع) نزدیک کند و حجابهای نفسانی را از بین ببرد؟! یکی از راه های صله، همین حج نیابتی است. علاوه بر حج، زیارات مختلف نیز اگر به قصد نیابت از حجت حی (عج) انجام شود همان آثار را دارد.

پایان بخش سخن ما، روایتی است از امام جواد (ع).

شخصی از حج برگشته بود و نزد امام محمد تقی (ع) آمد. به امام گفت:

«در این حج چیزی بر دل من گذشت و من آنرا انجام دادم، می خواهم ببینم کار درستی است یا خیر.» امام درباره ی این کار پرسیدند و مرد پاسخ داد:

«روز اول به نیابت از رسول خدا (ص) طواف کردم، روز دوم از طرف امیرالمومنین (ع)، روز سوم، از طرف حسن بن علی (ع) و…»

همین طور تا روز دهم:

«روز دهم از طرف شما ای آقای من طواف کردم و اینان هستند که به ولایتشان خداوند را دینداری می کنم.»

امام جواد در پاسخ به او فرمودند:

«بنابراین، به خداوند سوگند خداوند را دینداری می کنی به دینی که جز آن را از بندگان نمی پذیرد.» (3)

از این تعریف می توان فهمید که چون دینداری و هدایت ما از جانب رسول خدا (ص) و ائمه ی ایشان است، و خدا پرستیمان را مدیون آنان هستیم، به نوعی در حج نیابتی سپاس و شکرگزاری خود را به آنان اعلام می کنیم.

پی نوشت:

1.فروع کافی، ج 4، ص 316
2.لغت نامه ی الکترونیکی دهخدا
3.فروع کافی، ج 4، ص 314

پ.میعاد