آراء مورخين در پيدايش تشيع
در مورد پيدايش تاريخى تشيع و مؤسس آن نظرات گوناگونى از سوى موّرخين ارائه شده كه به عمده آنها اشاره مى گردد:
الف ـ نظريه پيدايش آن در زمان پيامبر(ص)
شيعه اماميه معتقد است كه بذر اوليه تشيع را خداوند در قرآن كريم نشانده و پيامبر اكرم(ص) در طول دوران رسالتشان آنرا آبيارى نموده اند; بنابر اين شجره طيبه تشيع در زمان حضور نبى گرامى اسلام به ثمر نشسته و به همين جهت عدّه اى در زمان پيامبر به آن معروف بوده اند، مانند: سلمان فارسى، ابوذر غفارى، مقداد بن الأسود و… بنابراين قول ـ كه انشاءالله آنرا اثبات خواهيم كرد ـ خدا و رسول او مؤسس مكتب تشيّع، مى باشند.
ب ـ نظريه پيدايش تشيع در «سقيفه»
بعضى از تاريخ نگاران اهل سنّت معتقدند: هنگامى كه در سقيفه عدّه اى ـ به تبع نصّ ـ دنبال على(ع) رفتند و بقيه… تشيع به وجود آمد. ابن خلدون [1]دكتر حسن ابراهيم حسن[2]، احمد امين مصرى[3] و محمّد عبدالله عنان[4] از نويسندگان اهل سنت و شرق شناس معروف، جولد تسهير[5] اين نظريه را پذيرفته اند.
ج ـ نظريه پيدايش آن در زمان كشته شدن «عثمان»
برخى ديگر از تاريخ نگاران عقيده دارند كه به هنگام حمله مردم به خانه عثمان «25 سال پس از پيامبر(ص)» و كشتن او تشيّع شكل گرفت و ظاهر شد. از ميان اهل سنت ابن حزم اندلسى[6]و دكتر على سامى النشار[7] و از بين شرق شناسان فلهاوزن[8] چنين نگرشى دارند.
د ـ نظريه پيدايش آن پس از شهادت حسين بن على (عليه السلام)
دكتر كامل مصطفى شبيبى، معتقد است: كه تشيع پس از شهادت حسين بن على(ع) ظاهر گشت.[9]
هـ ـ نظريه پيدايش آن از ميان افكار «فارسيان»
برخى معتقدند كه فكر و ايده تشيع برخاسته از افكار فارسيان ايرانى است كه به پايتخت اسلام نفوذ كرده است. از ميان شرق شناسان، دوزى[10]، فان فلوتن[11] و براون[12] و از ميان اهل سنت، احمد امين[13] و احمد عطية الله[14] چنين نظريه اى را ابراز كرده اند.
و ـ نظريه تشيع محصول فكرى عبدالله بن سبا
از كسانى كه مكتب شيعه را از ساخته هاى فكرى «عبدالله بن سبا» مى دانند، مى توان به دكتر على سامى النشار[15]، سيد محمد رشيد رضا[16]، شيخ محمد او زهره[17] و ابوالحسين ملطى[18] اشاره كرد.
