جهت چاپ PRINT و یا دریافت به صورت PDF این مطلب کلیک کنید

پیدایش تشیع
در مورد پیدایش تاریخی شیعه و ظهور آن نظرات گوناگونی از سوی مورّخین ارائه شده که به عمده آن‏ها اشاره می‏کنیم:

ظهور تشیع در عصر پیامبر

شیعه امامیه معتقد است که بذر اولیّه تشیّع را خداوند در قرآن کریم نشانده و پیامبر اکرم‏صلی الله علیه وآله در طول دوران رسالتش آن را آبیاری کرده است. بنابراین شجره طیبه تشیّع در زمان حضور نبیّ گرامی اسلام به ثمر نشسته و به همین جهت عدّه‏ای در زمان پیامبرصلی الله علیه وآله به این عنوان معروف بوده‏اند؛ مثل: سلمان فارسی، ابوذر غفاری، مقداد بن اسود و غیره. این قول و نظریه را – ان شاء اللَّه – اثبات خواهیم کرد.

ظهور تشیع در سقیفه

بعضی از تاریخ نگارانِ اهل سنّت معتقدند: هنگامی که در سقیفه عدّه‏ای – به تبع نص – به دنبال حضرت علی‏علیه السلام رفتند، تشیّع به وجود آمد. ابن خلدون،[۱]  دکتر حسن ابراهیم حسن،[۲]  احمد امین مصری[۳]  و محمّد عبداللَّه عنّان[۴]  از نویسندگان اهل سنت و جولد تسهیر[۵]  (شرق‏شناس معروف) این نظریه را پذیرفته‏اند.

ظهور تشیع هنگام قتل عثمان

گروهی نیز عقیده دارند که هنگام حمله مردم به خانه عثمان و کشتن او، تشیّع ظهور پیدا کرده است. از میان اهل سنت، ابن حزم اندلسی[۶]  و دکتر علی سامی النشار[۷]  و از بین شرق‏شناسان، فلهاوزن چنین نگرشی دارند.[۸] .

ظهور تشیع پس از شهادت حسین بن علی‏

دکتر کامل مصطفی شبیبی معتقد است که تشیّع و شیعه پس از شهادت امام حسین‏علیه السلام ظاهر گشته است.[۹] .

تأثر تشیع از افکار فارسیان

برخی معتقدند که فکر و ایده تشیّع برخاسته از افکار ایرانی است که به پایتخت اسلام نفوذ کرده است. از میان شرق‏شناسان، دوزی،[۱۰]  فان فلوتن،[۱۱]  براون،[۱۲]  و از میان اهل سنت، احمد امین مصری[۱۳]  و احمد عطیه اللَّه[۱۴]  چنین نظریه‏ای را ابراز کرده‏اند.

تشیع متأثر از افکار ابن سبأ
عده‏ای معتقدند که تشیّع متأثّر از افکار عبداللَّه بن سبأ می‏باشند که در عصر عثمان، مسلمان شد. برخی از این افراد عبارتند از: دکتر علی سامی النشار،[۱۵]  سید محمد رشید رضا،[۱۶] شیخ محمّد ابوزهره[۱۷] و ابوالحسن ملطی.[۱۸] .
در این بحث نظریه اوّل را به اثبات خواهیم رساند که در نتیجه، آرای دیگر خود به خود ابطال خواهند شد؛ اگرچه در رساله‏ای مستقلّ هم راجع به عبداللَّه بن سبأ بحث نموده‏ایم.

منابع

[۱] تاریخ ابن خلدون , ج۳ , ص ۳۶۴

[۲] تاریخ السلام  , ج۱ , ص ۳۷۱

[۳] فجر السلام , ۲۶۶

[۴] تاریخ الجمعیات السریه , ص ۲۶

[۵] العقیده و الشریعه فی الاسلام , ص ۱۷۴

[۶] الفصل , ج۲ , ص ۷۸

[۷] نشأه الفکر الفلسفی فی الاسلام , ج۲ , ص۷۸

[۸] الخوارج والشیعه , ص ۱۴۶

[۹] الصله بین التصوف و التشیع , ص۲۳

[۱۰] تاریخ المذاهب الاسلامیه , ج۱ , ص۴۱

[۱۱] همان

[۱۲] فجرالاسلام , ص۱۱۱ ,

[۱۳] همان

[۱۴] القاموس الاسلامی الاسلامی ,ج۳ , ص۲۲۲

[۱۵] نشأه الفکر الفلسفی فی الاسلام , ج۲ , ص۱۸

[۱۶] السنه و الشیعه  , ص ۴-۶

[۱۷] المذاهب الاسلامی , ص۶۴

[۱۸] التنبیه و الرد علی اهل الاهواء البدع , ص۲۵