پیدایش تشیع
پیدایش تشیع
در مورد پیدایش تاریخی شیعه و ظهور آن نظرات گوناگونی از سوی مورّخین ارائه شده که به عمده آنها اشاره میکنیم:
ظهور تشیع در عصر پیامبر
شیعه امامیه معتقد است که بذر اولیّه تشیّع را خداوند در قرآن کریم نشانده و پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله در طول دوران رسالتش آن را آبیاری کرده است. بنابراین شجره طیبه تشیّع در زمان حضور نبیّ گرامی اسلام به ثمر نشسته و به همین جهت عدّهای در زمان پیامبرصلی الله علیه وآله به این عنوان معروف بودهاند؛ مثل: سلمان فارسی، ابوذر غفاری، مقداد بن اسود و غیره. این قول و نظریه را – ان شاء اللَّه – اثبات خواهیم کرد.
ظهور تشیع در سقیفه
بعضی از تاریخ نگارانِ اهل سنّت معتقدند: هنگامی که در سقیفه عدّهای – به تبع نص – به دنبال حضرت علیعلیه السلام رفتند، تشیّع به وجود آمد. ابن خلدون،[۱] دکتر حسن ابراهیم حسن،[۲] احمد امین مصری[۳] و محمّد عبداللَّه عنّان[۴] از نویسندگان اهل سنت و جولد تسهیر[۵] (شرقشناس معروف) این نظریه را پذیرفتهاند.
ظهور تشیع هنگام قتل عثمان
گروهی نیز عقیده دارند که هنگام حمله مردم به خانه عثمان و کشتن او، تشیّع ظهور پیدا کرده است. از میان اهل سنت، ابن حزم اندلسی[۶] و دکتر علی سامی النشار[۷] و از بین شرقشناسان، فلهاوزن چنین نگرشی دارند.[۸] .
ظهور تشیع پس از شهادت حسین بن علی
دکتر کامل مصطفی شبیبی معتقد است که تشیّع و شیعه پس از شهادت امام حسینعلیه السلام ظاهر گشته است.[۹] .
تأثر تشیع از افکار فارسیان
برخی معتقدند که فکر و ایده تشیّع برخاسته از افکار ایرانی است که به پایتخت اسلام نفوذ کرده است. از میان شرقشناسان، دوزی،[۱۰] فان فلوتن،[۱۱] براون،[۱۲] و از میان اهل سنت، احمد امین مصری[۱۳] و احمد عطیه اللَّه[۱۴] چنین نظریهای را ابراز کردهاند.
تشیع متأثر از افکار ابن سبأ
عدهای معتقدند که تشیّع متأثّر از افکار عبداللَّه بن سبأ میباشند که در عصر عثمان، مسلمان شد. برخی از این افراد عبارتند از: دکتر علی سامی النشار،[۱۵] سید محمد رشید رضا،[۱۶] شیخ محمّد ابوزهره[۱۷] و ابوالحسن ملطی.[۱۸] .
در این بحث نظریه اوّل را به اثبات خواهیم رساند که در نتیجه، آرای دیگر خود به خود ابطال خواهند شد؛ اگرچه در رسالهای مستقلّ هم راجع به عبداللَّه بن سبأ بحث نمودهایم.
منابع
[۱] تاریخ ابن خلدون , ج۳ , ص ۳۶۴
[۲] تاریخ السلام , ج۱ , ص ۳۷۱
[۳] فجر السلام , ۲۶۶
[۴] تاریخ الجمعیات السریه , ص ۲۶
[۵] العقیده و الشریعه فی الاسلام , ص ۱۷۴
[۶] الفصل , ج۲ , ص ۷۸
[۷] نشأه الفکر الفلسفی فی الاسلام , ج۲ , ص۷۸
[۸] الخوارج والشیعه , ص ۱۴۶
[۹] الصله بین التصوف و التشیع , ص۲۳
[۱۰] تاریخ المذاهب الاسلامیه , ج۱ , ص۴۱
[۱۱] همان
[۱۲] فجرالاسلام , ص۱۱۱ ,
[۱۳] همان
[۱۴] القاموس الاسلامی الاسلامی ,ج۳ , ص۲۲۲
[۱۵] نشأه الفکر الفلسفی فی الاسلام , ج۲ , ص۱۸
[۱۶] السنه و الشیعه , ص ۴-۶
[۱۷] المذاهب الاسلامی , ص۶۴
[۱۸] التنبیه و الرد علی اهل الاهواء البدع , ص۲۵