همانگونه که می‌دانیم، قرآن منبع اصلی تمامی قوانین و احکام و اعتقادات اسلامی است و اگر چه به صورت مستقیم یا بالفعل به بسیاری از اعتقادات و چگونگی اجرای بسیاری از احکام اشاره نکرده است .

با این حال دارای آیاتی است که در آن‌ها برخی از معارف اسلامی به صورت کلی و مجمل بیان شده است و تفسیر و توضیح آن به عهده پیامبران (ص) نهاده شده است.

درباره مهدویت نیز چنین است. ریشه اصلی این تفکر قرآن است که در چند آیه نابودی ستم را پیش‌بینی کرده است و پیروزی صالحان و پارسایان و مستضعفان را بشارت داده است و سرانجام کار را از آن پرهیزکاران دانسته و بشارت داده که در پایان جهان، نیکوکاران حاکم خواهند شد. در تفسیر این آیات روایات فراوانی بر پیامبر (ص) و ائمه (ع) نقل شده است، که بنابر آنها، حکومت امام مهدی (ع) در آخرالزمان همان حکومت مستضعفان و صالحانی است که در قرآن بشارت به آنها داده شده است.

خداوند در ۳۶۵ آیه که در ۸۰ سوره آمده است به صورت کلی درباره مهدویت سخن گفته است. بیش از ۵۰۰ روایت از پیامبر و ائمه (ص) و ائمه (ع) در تفسیر این آیات نقل شده است که در ادامه به چند نمونه اشاره می‌شود.

«و نریدالله لمن علی الذّین استضعپفوا فی‌الارض و نجعلهم ائمه و نجعلتم ائمه و نجعلتهم الوارثین»
(ما می‌خواهیم بر مستضعفان زمین منت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم)
سلمان فارسی می‌گوید: رسول خدا فرمودند: (خداوند هیچ پیامبر و امامی را نفرستاد مگر آنکه برای او ۱۲ نقیب قرار داد. پس نام امام را شمرد و فرمود: سپس فرزندش، محمد بن الحسن المهدی (ع) است که به امر پروردگار قیام می‌کند.

« لقد کتبانی الزبور من بعد الذکر إن الارض یرتها عبادی الصالحون»
(در زبور بعد از ذکر تورات نوشتیم. بندگان شایسته‌ام وارث حکومت زمین خواهند شد)
در تفسیر این آیه، محمد بن عبدلله بن حسن از امام باقر (ع) نقل کرده که آن حضرت فرمودند: مراد از این آیه قائم آل محمد (ع) و یارانش می‌باشند.

«امن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء و یجعلکم خلفاء الارض ….»
(و یا کسی که دعای مضطر و گرفتار را اجابت می‌کند، هنگامی که او را می‌خواند و بلا و سختی را برطرف می‌سازد و شما را خلفای زمین قرار می‌دهد…)
امام باقر (ع) در تفسیر این آیه، ضمن حدیث مفصلی، سخنرانی امام عصر (عج) را در موقع ظهور در مکه بیان می‌فرماید: «اولین کسی که با او بیعت می‌کند، جبرییل است و سپس بیش از سیصد نفر با او بیعت می‌کنند.»

همانگونه که گفته شد، بیش از ۳۰۰ آیه از کلام‌الله مجید و بیش از ۵۰۰ حدیث در تفسیر این آیات پیرامون مهدویت وجود دارد و آیات و احادیث بالا تنها برای نمونه بیان شده است.
این آیات و احادیث در حقیقت پلی برای شناخت امام زمان هستند. اما حال این سوال مطرح می‌شود که چرا باید امام مهدی (عج) را بشناسیم؟
به روایات بسیاری در کتاب‌های شیعه و اهل تسنن برمی‌خوریم که در آن مسلمانان موظف شده‌اند تا امام زمان خود را بشناسند و از او پیروی کنند. بیشتر دانشمندان اهل سنت، منظور از امام زمان در این آیات را زمام‌داران و خلفا دانسته‌اند.
اما شیعه بر این باور است که منظور از امام زمان در روایات، امامان معصوم (ع) هستند. بدین جهت لزوم شناخت مهدی (عج) را جزئی از همین شناخت کلی نسبت دوازده امام می‌دانند. سلمان فارسی می‌گوید: «پیامبر (ص) فرمودند: امامان بعد از من دوازده نفر هستند. همه آنها از قریش می‌باشند … بدانید که اینان عترت من هستند و از گوشت و خون من هستند، چرا برخی مردم مرا درباره آنها آزار می‌دهند؟ خداوند شفاعت من را نصیب آنها نکند.»
همچنین در روایتی از امام حسن (ع) آمده است که فرمود: «امامان پس از رسول خدا دوازده نفر هستند، نه نفر از آنها از نسل برادرم حسین می‌باشند. مهدی این امت از آن‌هاست.»
پس از بیان اصل ضرورت وجود امامان، به بیان وظیفه مسلمانان در برابر آن‌ها و اینکه چرا باید مسلمانان امام خویش را در هر زمانی بشناسند، می‌پردازیم.
به چند دلیل باید امام مهدی (عج) را بشناسیم:

الف) جلوگیری از انحراف و گمراهی: ضرورت شناخت حضرت مهدی (عج) وقتی احساس میشود که انسان‌ها در اثر فاصله گرفتن از امام خود به فساد و گمراهی کشیده می‌شوند، که برای رهایی از این دام خطرناک، راهی جز پیروی از امام نخواهد بود .
امام کاظم (ع) می‌فرماید: «امام، حجت بندگان است، هر که او را رها کند گم‌راه می‌شود و هرکه هم‌راه او باشد، نجات می‌یابد و رستگار می‌شود.»

ب) جلوگیری از ابطال عمل: پذیرش و قبولی اعمال و جلوگیری از بطلان عمل در گرو پذیرفتن امام معصوم است …. امام باقر (ع) به زراره فرمود: «اسلام بر ۵ چیز بنا شده است. نماز، زکات، حج ، روزه و ولایت.» زراره می‌گوید عرض کردم، کدام یک از آنها برتر است ، امام (ع) فرمود: «ولایت. زیرا کلید حاکم و حاکم و راه‌نمای آنها است. اگر مردی شب تا صبح را به نماز و صبح تا شب را به روزه سپری کند و و تمام ثروت خود را به صدقه بدهد و همه ساله به حج برود، امام و ولی خود را نشناخته باشد، تا از او پیروی کند و تمام کارهایش به راهنمایی او باشد، هرگز نزد خداوند اجر و ثوابی ندارد و از اهل ایمان نخواهد بود.»

ج) رسیدن به حیات معنوی: پیامبر (ص) فرمودند: «ای مردم! هر که بخواهد در زندگی همانند من باشد و مانند من بمیرد، ولایت علی (ع) را بپذیرد و از امامان پس از او پیروی کند.»

د ) برای فرار از مرگ جاهلیت: قال رسول‌الله (ص): «من مات لم یعرف امام زمان مالت میت جاهلیه» در روایتی که مورد پذیرش شیعه و سنی است، تصریح شده که هر کس امام زمان خود را نشناسد به مرگ جاهلیت از دنیا می‌رود.

امام باقر می‌فرماید: «هر کس بمیرد و امامی نداشته باشد، مرگ او مرگ جاهلیت است و هیچ کس در این جهت معذور نیست تا امام خود را بشناسد.»
رسول خدا فرمود: «هر کس منکر قائم از فرزندانم در زمان غیبتش بشود، و در همان حال بمیرد، قطعاً به مرگ جاهلیت مرده است.»